25 Nisan 2024

Bülent Arınç’ın o polemiğine Bolu’dan cevap geldi

14/08/2013 00:00

Ramazan ayında katıldığı bir iftar programında kadın sanatçının “Vardar Ovası” ismiyle bilinen Maya Dağdan Kalkan Kazlar isimli türküyü okumak istemesine, içinde “Rakı” kelimesi geçiyor diye tepki gösteren Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ a Bolu’dan cevap geldi. Türk Halk Müziği Uzmanı Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi akademisyeni Kemal Bilsel Sarısözen, gazetemize yaptığı açıklamada türkünün orijinalinde kesinlikle “Rakı” kelimesinin geçmediğini belirterek, orijinalinin “Rakı değil Sıla parası” olduğunu söyledi.

Söyleşi: Nermin KAYA

Maya Dağdan Kalkan Kazlar Türküsü üzerine söyleşi

Konuğumuz AİBÜ Akademisyeni ve konunun uzmanı aynı zamanda gazetemiz köşe yazarı Kemal Bilsel Sarısözen.

Sayın Sarısözen bu söyleşimizde ilk olarak Türk Halk Müziği nedir, kısaca onun üzerinde duralım.

Türk Halk Musikisi isminden de anlaşıldığı gibi Türk Halkının sesidir, sazıdır, sözüdür. Yıllarca sosyal hayat mücadelesi içerisinde ki olaylarını, beşeri münasebetler açısından ele alarak sesinde sazında ve sözünde dile getirmiştir. Kısaca Türk Halk Müziğinin Okulu neresidir derseniz, ben ona Türk Halkının ta kendisidir derim. Bu arada en önemli konu da Türkü yapılmaz, Türkü yakılır.

Türk Halk müziğine etki eden faktörler nelerdir?

Bu soruya da şöyle cevap verelim. Türk Halk Müziğine etki eden faktörler bir hayli fazladır. Biz bunları özet bilgiler halinde şöyle sıralayalım.

Savaşlar, dini nedenler, ekonomik olaylar, örf, adet ve töreler, sevda, sıla, hasret, coğrafya özellikleri, yaşanmış birçok olaylar Türk Halk Musikisine etki eden faktörlerdir. Bu arada milli ve mahalli konularımızın da Türk Halk Müziğine etkisi çoktur. Örneğin bir savaşın muzafferiyet ile bitmesi gibi arkasından serhat türküleri geliyor. Estergon kalesi, Tuna Nehri Akmam diyor, Kırımdan gelirim adım Sinan’dır Türküleri zafer türküleri olarak gösterilebilir. Burada bir başka konuda bütün türkülerimizde Türk Halkının neşesi, acısı bir kanaviçe gibi muntazam bir şekilde seste ve sazda işlenmiştir. Her türkü büyük çoğunlukla bir olaya müsteliden yakılmıştır.

TRT ve Türk Halk Müziği çalışmaları hakkında bilgiler verir misiniz?

TRT kurum ve kuruluş itibariyle yasal bir düzenlemenin içerisindedir. TRT aslında bir okuldur. Türk Halk Müziği çalışmaları da bu kurumda önemli yer tutar. Bu kurumun içerisinde en önemli kurul Türk Halk Müziği Repertuar kuruludur. Bu kurul Türk Halk Müziği ezgilerini nota itibariyle değerlendirir ve arşivine getirir. Bu kurula Türk Halk Müziği değerlendirme kurulu denir. Bu kurulun faaliyet alanları içerisinde denetleme kurulunda ben de bulundum. Pek tabi bu kurula üye olabilmek için Türk Halk Musikisinin tüm özelliklerini, dokusunu, ezgi yapısını ve notasını çok iyi bilmek gerekir. Dolayısıyla bu kurula hoca sanatkârların dışında bir kişinin girmesi zaten mümkün değildir. Değerlendirme kurulu tarafsız bir düzenlemeyle yasalardan yana gelen ezgileri inceler ya geri gönderir veya kabul eder.

Bu konuda arşivin ana çizgileri nedir?

Değerlendirme kurulu ezgileri onayladıktan sonra YÖRESİ, KİMDEN ALINDIĞI, KAYNAK KİŞİ, DERLEYENİ VE NOTAYI ALANI açıklamak zorundadır. Buna birde sıradan repertuar numarası verilir. Böylece ezgi Türk Halk Müziği arşivine girmiş olur, bundan sonra da TRT kurum ve kuruluşlarına gönderilir, yayın hakkı sağlanır. Ancak, sözlü veya sözsüz notalar üzerinde hiçbir kimse burada en küçük bir değişiklik yapamaz, mümkün değildir. Bir başka konuda TRT repertuarına girmeyen hiçbir müzik halk tarafından ne kadar tutulursa tutulsun bu müessesede çalınamaz ve söylenilemez. Bu hem ses içindir, hem de ezgi içindir.

Son günlerde gündeme gelen Türk Halk Müziğimizin bir ezgisi olan “Maya Dağdan Kalkan Kazlar” türküsünün sözlerinde bir ihtilaf oluştu. Bu konuda ki kesin ve resmi bilgileriniz nedir?

TRT Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Türk Halk Müziği repertuarı müzik dairesi yayınları numara 99, Ankara Mart 2000, sayfa 70’den kaynak not. Maya Dağdan Kalkan Kazlar adlı ezginin yöresi Rumeli. TRT Repertuar numarası 4022. Kaynak kişi: yöre ekibi. Derleyen TRT Müzik dairesi başkanlığı Türk Halk Müziği Şube Müdürlüğü. Notalayan TRT Türk Halk Müziği Repertuar Kurulu, inceleme tarihi 30.03.1995’dir.

Bu kaynak bilgide Türkü dörtlükleri içerisinde ve nakarat bölümünde:

“Vardar Ovası

Kazanamadım sıla parası”

yazar. Yani sözlü musikide nakarat dediğimiz bu bağlantıda rakı kelimesi yoktur.

Bu kelime serbest piyasada bazıları tarafından ilave edilmiş olsa gerek. Aslında rakı parası ile beraber kazanamadım çıra parası olarak da söyleniyor. Ancak bunun gerçek notayla ezgiyle hiçbir alakası yoktur.

Aynı ezgi üzerinde ikinci bir kaynak belge gösterebilir misiniz?

Evet, Kültür Bakanlığının Türk Halk Müziği solo sanatçılarından akademisyen Armağan Elçi ve Solo Sanatçısı Faruk Salgar’ın sesinden ezgi “kazanamadım sıla parası” şekliyle okunuyor. Ancak burada birinci mısrada yer alan Maya Dağ’ın yıldızıyım şeklinde ki söz Armağan Elçi’nin kendi bandında Şar Dağı’nın yıldızıyım diye de geçiyor. Bu Sayın Armağan Elçi’nin kendi tasarrufudur. Notada Şar Dağı’nın yıldızıyım yazmaz. Ancak ben Rumeli’ye gittiğim zaman yaptığım incelemelerde yöre halkının yaşlı sanatçıları da bunu doğruladılar. Ve bana Maya Dağı’nın değil Şar Dağı’nın yıldızıyım sözünün doğru olduğunu ifade ettiler. Bu konu resmiyet ifade etmez. Resmiyet TRT repertuarında ki sözlü müziğin kendisidir.

Hocam, aynı konu üzerinde başka söyleyeceğiniz bir şey var mıdır?

Efendim, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığının Cumhuriyet’in 50. Yıldönümü yayınlarından Erol Gömürgen’e ait, öte yandan derlemesi de Refik Ünal olarak gösterilen kitapçığın 24 ve 25. Sayfalarında bu ezgide yer alan sözlerde “Kazanamadım sıla parası olarak” değerlendirilmiştir. Yukarıda da ifade ettiğim gibi türküde kesinlikle rakı kelimesi geçmemektedir. Bu kelime daha sonra Türkü ve şarkı formunda da okunan bu parçaya tahminim odur ki bir ilave olarak getirilmiş. Bu da zaten repertuarda herhangi bir ciddiyet ifade etmez. Ancak Şarkı formunda da olsa, Türkü formunda da olsa içki, mey, meyhane, rakı gibi konular ezgilerde zaman zaman yerini almıştır. Bir başka konuda TRT değerlendirme kurulu ezginin özelliklerini incelerken dörtlüklerinde de ileride bir sakınca görülmemesi için hassasiyetini korur ve her kelimeyi her dörtlüğü gönderildiği gibi kabul etmez. Bu toplumun beşeri münasebetlerinde ki ahlaki yapısını dikkate alması bakımından çok önemlidir.

Sayın hocam, sizin bulunduğunuz değerlendirme kurulunda göreviniz neydi?

Bizim kurulumuz genelde dernekler, orta dereceli okullar, halk eğitim merkezleri gibi kurum ve kuruluşların bakanlık nezdinde düzenledikleri Türk Halk Müziği yarışmalarına ait jüri üyeliğidir. Yukarıda bahsettiğim kurullar ise daha değişik ve ezgilerin üzerinden hareketle değerlendirme yapan denetleme kurullarıdır. Zaten hangi kurul olursa olsun gerçek o dur ki Türk Halk Musikisinin yapısını özünü, ezgi topluluğunu, müzik donanımını, derleme yapısını ve solfejini bilmeyen okuyamayan bu kurullarda istese de görev alamaz. Bu kurullar müzikte bir bilimsellik ve hoca sanatkârlık ister. Bu bilgilerin elde edilmesinde radyo yıllarım elbette ki çok büyük önem ifade eder. Buradan hareketle Muzaffer Sarısözen’i, Emin Aldemir’i, Osman Özdenkçi’yi ve Ali Can’ı rahmetle anıyorum. Bu arada birlikte çalıştığım çok değerli hocam ağabeyim Yücel Paşmakçı’yı da saygıyla anmak isterim.