AYşe Kudu yazdı

14/08/2014 00:00

Dilimin Ucunda Fenomeni

 

Efenim, bir olayı da, bilgiyi de eksiksiz hatırlasak! Sanırım böyle bir lafı hayatımızda en az bir kere de olsa kullanmışızdır. Bizim için elinden geleni yapan ama bizim tarafımızdan fark edilmeyip ödüllendirilmeyen beynimiz hatıraların eksik kalan noktalarında bizim işimize geleni ortaya koyuyor aslında ve biz de inanıveriyoruz.

Literatüre baktığımızda Atkinson ve Shiffen beynimizde işleyen belleğin duyusal bellek, kısa süreli bellek ve uzun süreli bellek olarak üç bölümle oluştuğunu ortaya koymuşlar. Örneğin bir uyarıcıyla karşılaştığımızda duyusal bellek çok kısa bir sürede bu bilgileri depoluyor fakat bu bilgiler milisaniyelerle depolandığı için uçup gidiyor. Yani duyusal bellekte yok yok:) İşlemlediğimiz bilgiler ise hayatlarına devam edebiliyor; duyusal bellekten kısa süreli belleğe aktarılıyor. Kısa süreli bellek bilginin tekrarlanarak varolabildiği bir depo. Her insanın 5 ile 9 nesneyi aklında tutabilecek bir kapasitesi var; fakat bu, kümeleme gibi çeşitli oyunlarla arttırılabilir. Telefon numarasını aklınızda tutabildiğiniz sürece kısa süreli bellek sizi asla yalnız bırakmaz ne zaman ki ihanet edersiniz o zaman sizi terk eder. Ee normal hayatta da böyle olmaz mı zaten. Kısa süreli bellekte bilginin kodlanması sessel yani fonolojik olarak gerçekleşir. Yani okuduğunuz bir şeyi sesli söylediğinizde kısa süreli belleğe aktarma işlemi kolaylaşıyor. Uzun süreli bellekte ise bilgiler anlamlarıyla varoldukları için anlamsal olarak kodlanır. Yani bir bilgiyi ayrıntılı tekrar yoluyla kendi cümlelerimizle anlatabiliyorsak ve bunu sürekli olarak kullanabiliyorsak artık bilgi kemale ermiş demektir.

…

Kısa süreli belleği bir tatil beldesine, bilgileri de turiste benzetirsek; beldenin kapasitesi ve gelen turistin kalma süresi sınırlı olacağından ve sürekli bir turist akışı nedeniyle eski turistlerin bir yerden sonra gitmesini ve yenilerinin ortamın keyfini sürmesini bekleriz. Tabii bu arada deniz ne hale gelmiştir düşünen yok.

…

Beynin fizyolojisine baktığımızda hipokampüs adı verilen yapının bilginin kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçişini sağladığını görmekteyiz. Duyu organlarından gelen bilgi ayrıntılı tekrar yoluyla beyindeki hücreler tarafından benimsenir. Oyunlar oynanır, eğlenceler düzenlenir, yemekler verilir. Birbiriyle hoş sohbet sürekli birlikte olan bilgiler birbirlerine aşina olur ve sonuçta biz öğrenmiş oluruz.

…

Konseyidasyon hipotezine göre; bilgi basit ve ayrıntılı tekrar sayesinde kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçer. Ayrıntılı tekrarda kişi öğrendiği bilgiyi varolan bilgilerle eşleştirir. Daha önce öğrenilmiş bilgiye benzetilenler kalır,  ilk defa ortama gelenler ise adaptasyon problemi yaşarlarsa toplum tarafından unutulur gider. Adapte olanlar ise yuva kurarlar ve çocuklarıyla beraber genişleyerek bize daha derin bilgiyi sağlayabilirler. Uçağı bilen birisi için helikopterin öğrenilmesi daha kolaydır veya mehtap kelimesini bilen için mehter kelimesinin öğrenilmesi…

…

Bilgiyi edinmek iyi hoş da, bir de hatırlayamamak var. İnsanoğlu her şeyi bilmek adına bulunduğu girişimlerden pek de olumlu sonuçlar alamayabilir. Bilgiyi ezberlemek ya da aklında kaldığını sanıp biliyormuş havasına girmek kimi zaman bilgiyi kullanma zamanı geldiğinde anlatamama durumuna sürükleyebilir. 'Biliyorum, biliyordum, dilimin ucunda, ha geldi ha gelecek' deriz ve zaman alır başını gider ‘‘ seni mi bekleyeceğim’’ deyip  gitme desek de nafile adı veya içeriği bir türlü gelmez aklımıza. İşte bu durum bilgiye gereken önemi vermemekten kaynaklanır ki kendini değersiz gören bilgi uzun süreli belleğe ait olmadığını düşünür ve beynin kara deliğinde kaybolur gider.  Yani, bilgiyi gelişigüzel okuyup geçmişteki bilgilerle kodlayamamaktan kaynaklanan bir durum söz konusu meydana gelir. Kalan boşlukları ise beyin çok güzel doldurur, tatile gittiğimizi bile sandırabilir bize… Biz de inanıveririz.

 

Dipnot: Iııı… Ne diyecektim? 

İlk yorum yapan siz olun!

İsim

Email

Yorum

 1250 karakter yazabilirsiniz