19 Nisan 2024

Büyük Saygısızlık! Yıldız Sarayı Kumarhane Yapılmış

24/09/2014 13:00

Yedikıta Dergisi, Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın 30 yıl hilafet merkezi olarak kullandığı Yıldız Sarayı’nın 1926 yılında yıllığı 30 bin liradan 30 yıllığına bir İtalyan kumarhane ve gazino işletmecisine kiralandığını ortaya çıkardı.

Sultan İkinci Abdülhamid Han’la birlikte devlet idaresinin yürütüldüğü ve sayısız tarihi hadiselere tanıklık eden Yıldız Sarayı’nın 1926 yılında gazino ve kumarhane olarak kiralandığı ortaya çıktı.

Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi Eylül sayısında pek bilinmeyen çok önemli bir tarihi ayıbı belgeleriyle yazdı. Tarihçi Yazar Ömer Faruk Yılmaz tarafından belgelenen tarihi ayıbı dergi kapağından okurlarına “Yıldız Sarayı 1926'daGazino ve Kumarhane Yapıldı” bağlığıyla duyurdu. Yazıda, Dolmabahçe Sarayı olarak kullanılan hükümet merkezinin Sultan Abdülhamid Han devrinde Yıldız Sarayına taşındığı ve 1909 yılında tahtan indirilinceye kadar buradan ülkeyi idare ettiği bilgisine yer verildi.

Sultan Abdülhamid Han’ın Gözde Sarayıydı

Dergide yer alan bilgilere göre; Abdülhamid Han, 34 yaşında padişah olduğunda ilk aylarını o da Dolmabahçe Sarayı’nda geçirmiş. Onun zamanında saraya ek olarak Küçük Mâbeyn Köşkü, harem binaları, Câriyeler Dairesi, Kızlarağası Köşkü, Şale Köşkü, Yıldız Camii, tiyatro, marangozhane, eczahane, tamirhane, kilithane, çini atölyesi, kütüphane, şehzade köşkleri, bahçe ve havuzlar yapılmış.

Sultan Abdülhamid, sarayın güvenliği için 1887 yılında ecdadının isimlerine izafeten Ertuğrul ve Orhaniye kışlalarını inşa ettirmiş. Ertuğrul Kışlası 1958’de imar düzenlemeleri sırasında yıktırılmıştır. Orhaniye Kışlası ise günümüze kadar gelmiştir.

Yıldız Sarayı Tarihe Tanıklık Etti

Saray müştemilatından olan Büyük Mabeyn, 1884’te Avusturya İmparatorluğu ve Macaristan Krallığı veliahdı Arşidük Rudolf ve eşi Arşidüşes Stephanie, Sultan Abdülhamid Han tarafından merasimle karşılanmışlardı. Almanya İmparatoru ve Prusya Kralı İkinci Wilhelm de, 1889’da Sultan Abdülhamid Han’ı birinci ziyaretinde, burada karşılanmıştı. 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı’nı dakika dakika buradan takip etmiş ve Osmanlı’ya eski günlerinin haşmetini yaşatacak zaferi yine burada kazandırmıştır.

İttihat ve Terakki’nin Osmanlı Devleti’nin kaderine hükmetmeye başlamasından itibaren devlet idaresi ve otoritesi zayıflamış ve nihayet Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın bir komplo ile tahttan indirilmesine kadar Yıldız Sarayı her zaman en hareketli bir yer olmuştur. Sultana

tahttan indirildiğini bildiren o meşhur heyet bu saraya gelmiş, Küçük Mabeyn Dairesi’nde padişaha hal’ini bildirmiş, yine bu saraydan padişah ve ailesi bir gece ansızın ve apar-topar Selanik’e gönderilmiştir.

Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın tahttan indirildikten sonra Yıldız Sarayı daha sonra gelen padişahlar tarafından da zaman zaman kullanılmıştır. Anadolu’ya gidecek olan heyete son talimatı Sultan Vahidüddin yine burada vermiştir.

Yıldız Sarayı'nın Kara Günleri

Abdülhamid Han’ın hal‘inden sonra Yıldız Sarayı, müthiş bir yağmaya uğramış, saray teşkilâtı da dağıtılmıştır. 1909’da Yıldız’da yağmalanan eşyadan başka, binlerce parça da şu veya bu saray veya devlet dairesine nakledilmiştir. Meselâ son derece değerli parçalar Meclis-i Mebusan olan “Çırağan Sarayı”na taşınmış ve ertesi yıl, “Çırağan Sarayı” ile beraber yanmıştır. Yıldız’dan kalan son eşyalar da, Çankaya Köşkü’ne, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne ve daha birçok yere dağıtılmıştır. Sadece “Şale Köşkü” kısmen muhafaza edilmiştir.

Cumhuriyet devrinde, o zamana kadar Mekteb-i Harbiye ile beraber İstanbul Harbiye’de olan Mekteb-i Erkân-ı Harbiye de Yıldız Sarayı’na taşınmış, bu sarayın büyükçe bir kısmı, Harp Akademileri dediğimiz bu en yüksek askerî okula tahsis edilmiştir.

Yıldız Sarayı Nasıl Kumarhane Yapıldı?

Sarayların ve bilhassa Yıldız Sarayı’nın eşyalarının satılması, binalarının satılması veya kiralanması meselesi ilk defa 27 Temmuz 1924 tarihinde gündeme gelmiş ve Türkiye Cumhuriyeti Başvekaleti’nin 27/07/1340 (27 Temmuz 1924) tarih ve 733 numaralı yazısıyla, Yıldız Sarayı’nın bahçesiyle buna bağlı diğer bahçelerin halkın hizmetine tahsis edilmek üzere İstanbul Şehremaneti’ne verilmesi kararlaştırılmıştır. Bugüne kadar vesikalarda zikredilen tahsis meselesi, halkın hizmetine verilmesi şeklinde olup, bir dereceye kadar mazur görülebilir. Fakat Yıldız Sarayı’nın bu tahsis ile alakalı olarak uğradığı akıbetin en kötüsü 28 Haziran 1925 tarihinde yaşanmıştır. Çünkü bu tarihteki tahsiste, saray binaları, park ve bahçeleri, eğlence ve oyun salonları yapılmak üzere İstanbul Belediyesi’ne verilmiş, belediye de burasını istediği bir şirkete kiraya verme yetkisine sahip olmuştur.

30 Yıllık Hilafet Merkezi Yıllığı 30 bin Liraya 30 Yıllığına Kiralandı

İstanbul Belediyesi kiraya verirken hazırladığı 9 maddelik bir sözleşmeye 13 Ağustos 1925 tarihinde son şeklini vermiş. Sözleşmenin en önemli maddesi birinci madde olup şöyledir:

“Yıldız bahçelerinde oyun, dans ve gazino gibi müesseseler vücuda getirmek ve işletmek hakkı münhasıran kendilerine ait olmak üzere en müsait şart dermeyan eden talip -tabiiyet farkı gözetilmeksizin tercih edilir.” Yani hangi milletten veya ülkeden olursa olsun, parayı çok veren ve şartları yerine getiren herkese verilebilir.

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nde bulunan ve bir kısmı dergide yayınlanan vesikalarda, İstanbul Belediyesi’ne yetki veren ve sarayın yabancı şirketlere kiralanmasına dair kararnamede “Belediyeye gelir sağlamak ve hatta ecnebi turistlerin rağbetlerini artırmak için, her türlü medenî(!) ihtiyaçları karşılamak, oyun ve dans salonları olan gazinolar oluşturmak” başlıkları yer alıyor. İşletmeyi devir hakkı İstanbul Belediyesi’nde kalmak şartıyla, en uygun şartları kabul eden ve en az senelik otuz bin lira veren şirkete kiraya verilecek sarayın kiralanma müddeti ise otuz sene olarak mukaveleye konmuştur.

Saray Müdürünün Yabancı Olması Şartı Konulmuş

Mukavelenin dördüncü maddesinde ise sarayın kullanımı sırasında, otel ve gazinolarında çalışacak olan memur ve hizmetkârların da Türk olması, ama genel müdürün yabancı olması müsaadeli olarak şart koşulmuştur.

Nihayet uzun görüşmeler ve pazarlıklardan sonra Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın 30 sene hilâfet ve saltanat merkezi olarak devleti idare ettiği Yıldız Sarayı ve müştemilatı 8 Ağustos 1926 yılında gazino, eğlence yeri ve kumarhane yapılmak üzere Mario Serra adında bir İtalyan’a verildi.

Zengin Giren Sefil Çıkıyor

Yıldız Sarayı gazino ve kumarhane olarak işletilirken halkın tepkisini çekmeye başlamış ve bu durum karşısında bazı milletvekilleri TBMM’ye soru önergesi dahi vermişti. 27 Kasım 1926 tarihinde Sinop Mebusu Recep Zühdi Bey’in İçişleri Bakanlığı’na şifahi olarak verdiği soru önergesinde (sual takririnde) “Yıldız kumarhanesinin kamuoyu üzerindeki zararlı tesirlerini gidermek için hükümetçe ne gibi tedbirler alındığı” soruluyordu. Bu takrirden anlaşıldığı kadarıyla, Yıldız Sarayı Kumarhanesi, sadece İstanbul halkını değil, Anadolu tüccarını da perişan hale getirmekte ve cebinde parası olanı sefil bir halde bırakarak memleketine perişan olarak dönmesine sebep olmaktadır.

İşte Sinop Mebusu Zühdi Beyin Meclisteki Feryadı

Zühdi Bey’in sual takriri aynen şöyle idi:

“Türkiye Büyük Millet Meclisi Riyaseti “Riyaset-i Celileye:

“Yıldız Kumarhanesi, Türkiye sermayesi ve iktisadiyâtı için korkunç bir afet ve bir girdap halini almıştır. Bu müessesenin suret-i teşekkül ve teessüsü etrafında dönen rivayetler ve tezvirat da bu muzır ocağın bir an evvel söndürülmesi için hükümetin derhal harekete geçmesini mucibdir. Bir seneyi geçmeden İstanbul’da bir tek şen ocak kalmayacaktır. Anadolu’dan İstanbul’a giden bazı müstahsiller de bir senelik istihsalâtının hâsılasını buraya yatırıp işlerinin başına sefil perişan dönüyorlar. Binaen aleyh mevcud kanunlarla da teâruz eden bu müesseseye karşı düşündüğü âcil tedbirin neden ibaret olduğunun şifahen izahını Dahiliye vekili beyefendiden rica ederim. 25 Teşrin-i sani 1926. Sinop Mebusu Receb Zühdi”

Gazino Kapısında Subayın İntihar Etmesi Sabrı Taşırmış

Avrupa’dan getirilen zengin müşterilerle dolup taşan gazinoda yine İstanbul sosyetesi her gece sabahlara kadar içki ve kumar âlemlerinde bulunuyordu. Belgelerden anlaşılan, Yıldız Sarayı’nın gazino ve kumarhane olarak işletilmesi Ağustos 1926’dan Eylül 1927 yılına kadar bir sene devam etmiş, bundan sonra devlet, kamuoyu baskısı ve gazinoya giren bir subayın gazino kapısında intihar etmesi üzerine sözleşmeyi iptal etmişti.

Bu sözleşmenin iptali sırasında kumarhanede hissesi bulunan bazı banka sahiplerine ve yöneticilerine de tebligatta bulunulmuştu. Bu tebligatların gönderildiği hissedarlardan birisi de Hidiv Bankası müdürü Şaban Bey idi ve 17 Ağustos 1927 yılında kendisine hissesini Yıldız Sarayı kumarhanesinden çekmesi hususundaki istek bildirilmişti.

Fakat Hidiv Bankası Müdürü Şaban Bey, kumarhanenin kapatılmaması için Ankara’ya gitmiş ve hükümeti ikna etmeye çalışmıştı. Fakat Ankara’dan kendisine iletilmek üzere verilen cevapta: “Yıldız Kumarhanesi bizim behemehal kapatmaya mecbur olduğumuz, neye mal olursa olsun kapatmak kararında olduğumuz bir müessesedir. Bu vaziyeti Şaban Bey’e mahremane söyleyerek bankalarının iştirakten (ortaklıktan) çekilmesini tavsiye etmek muvafıktır” denilmişti.

Kapatılmasaydı Sıra Çırağan Sarayındaydı

İtalyan gazino ve kumarhane işletmecisi Mario Serra’nın niyeti ise Yıldız Sarayı’nın tamamını gazino, kumarhane, dans salonları, tenis sahası, golf kulübü ve binicilik sahalarından oluşan bir kompleks haline getirmek ve ardından da Çırağan Sarayı’nı aynı şekilde işletmeye açmaktı. Fakat halkın tepkisi, TBMM’deki milletvekillerinin soruları ve son olarak da gazinoya girmek isteyip de içeri alınmayan bir Türk subayının gazino kapısında intihar etmesi işleri tersine çevirdi ve gazinonun işletme hakkı şirketten alındı ve kapatıldı. Şirket ilk başta devleti mahkemeye verdi, fakat mahkemeyi kaybetti. Böylece Yıldız Sarayı kumarhane ve gazino olarak devam etmekten kurtulmuş oldu.