• resmi ilanlar

Hüseyin Kaya'nın Kaleminden - ÜLKEMİZDE DEPREM GERÇEğİ

10/11/2009 00:00

Ülkemiz coğrafyasında volkanik depremler geçmişte olmakla birlikte, yanardağların aktifliğini kaybetmesi nedeniyle günümüzde bu tür depremler olmamaktadır. Afrika'nın kuzey batısında bulunan büyük plakalardan birinin,Arap yarımadası ve İran'ında içinde olduğu başka bir plakayı sıkıştırması sonucu, Anadolu plakası etkilenmektedir. Arap yarımadası ve İran'ın da bir kısmının içinde olduğu plakanın kendi sıkışıklığını, Türkiye'nin sınırları içinde Anadolu plakasının altına girip öteleyerek hem yükselmesine hem de ileri gitmesine neden olmaktadır. Bu yükselme ve öteleme, Erzincan, Erzurum civarında etkili olmuş ve çoklu kırık yaratmıştır. Çoklu kırıklığın bulunduğu yerden, Anadolu plakasının hareketlenmesine neden olan iki büyük kırılma çizgisi ortaya çıkmıştır. Bu çizgilerden biri, Anadolu'nun batısına doğru devam eden kırılmalar sonucu oluşan Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) dur. KAFZ, Erzurum, Erzincan, Tokat, Erbaa, Niksar, Çankırı, Kastamonu, Gerede, Bolu, Mudurnu, burada kırıklar çatallaşıp üst çizgi olarak Taş kesti, Düzce, Gölyaka, Adapazarı, İzmit, Yalova, Marmara Denizi içinden Adaların güney tarafı ve Tekirdağ çukuru içi, Mürefte, Saroz körfezi seklinde... Mudurnu'dan sonra alt çizgide ise, Göynük, Geyve, Pamukova, Mekece, Iznik, Orhangazi, Gemlik, Gemlik körfezinden denize girerek Mudanya, Tirilye ve Bandırma, Gönen seklinde devam etmektedir. Erzurum ve Erzincan çoklu kırık bölgesinden aşağıya doğru devam eden Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ) ise, Hınıs, Varto, Muş, Bingöl, Elazığ, Osmaneli, Ceyhan, Adana, Antakya seklinde devam eder ve Akdeniz'e girer.. Yet hareketleri sonucu gördüğü baskı nedeniyle Anadolu plakası güney bati istikametinde hareketlenmekte Yunanistan ve Akdeniz'e doğru ileriye gitmektedir. Benzeşen Faylar Dünyada birbirine neredeyse tıpatıp benzeyen faylarda bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletlerindeki Sen Andreas fayı ile Türkiye'deki Kuzey Anadolu Fayı benzerliğin en önemlisidir. Her iki fayın uzunluğu 1200 km kadar olup, bir tarafında çatallaşarak ikiye bölünmektedir. Bu bölünmenin hemen her tarafında yoğun yerleşim merkezleri bulunmakta ve her iki ülkenin önemli kentleri yer almaktadır. Amerika birleşik Devletlerinde Büyük Okyanus kıyılarında ki Sen Andreas Fayının çatallaştığı yerde, San Fransisko ve Los Angeles kentleri bulunmaktadır. Türkiye'de ise, KAFZ nun üst çizgisinde Adapazarı-İzmit-İstanbul-Tekirdağ ve alt çizgisinde ise Mudurnu-Göynük-Geyve-İznik-Gemlik-Mudanya-Bandırma ve yakın merkezli büyük şehir olarak Bursa yer almaktadır. Bu benzerlik nedeniyle ABD Sismoloji Araştırmaları Enstitüsü (USGS),kendi faylanma bölgesi Sen Andreas'la birlikte, benzeri olan ülkemizdeki KAFZ nu da incelemektedir. Fayların birbirine benzemesi ve ortak özellikler göstermesi, yerleşim bölgeleri olması nedeniyle önemini arttırmakta ve bu bölgeleri özel ilgi alanı haline getirmektedir. ABD ve TÜRKIYE deki iki fay bölgesinin en önemli ayrılığı ise, Türkiye'dekinin ekvatora göre yatay, Amerika'dakinin dikey olmasıdır. Kuzey Anadolu Fay Zonunun Enerji Birikimi Kuzey Anadolu Fayları, bazı yerlerde (Gerede gibi) düşey atılımlı örnekleri de olmakla birlikte genel olarak doğrultu atılımlı özellikler göstermektedir. Bunların dışında denize yapılan dolgu zeminlerin çökmesi söz konusu olabilmektedir. Kuzey Anadolu Fay Zonu, ortalama olarak yıllık 2.4 cm doğrultu atilim yapabilecek bir enerji birikmesiyle kendi sürecini yasamakta, bu ise ortalama 250 yılda bir 5.5 metre doğrultu atılımlı faylanma yapıp 7 den büyük bir depreme neden olmaktadır. Güney çizgisi olarak bilinen Mudurnu, Göynük, Geyve, İznik hattında ise, ortalama olarak yıllık 0.8 cm doğrultu atilim yapabilecek bir enerji biriktirmekte bu ise 750 yılda bir, 5 metre doğrultu atılımlı faylanma sonucu 7 den büyük bir deprem yaratmaktadır. Faylanmalar, bazen 200 yılda 4 metre atılımlı olabilmekte buna göre deprem büyüklükleri değişebilmektedir. (Ana fay çizgisi balık omurgası gibi düşünüldüğünde, kırıldığı zaman çevresinde kılçık benzeri değişik mesafelerde yeni faylar yaratabilmektedir. Yeni koparılmış bir karpuzun kesilmesi sırasında, bıçağın sürülmesiyle kütürdeyerek açılması ve bu sırada açılan yerin çevresinde küçük kırıklar olması gibi de örneklenebilir.) Dikkat Çeken Bir Nokta Kuzey Anadolu Fay Zonu çizgisi Mudurnu çoklu kırık bölgesinde ikiye ayrılmakta ve çatallaşmaktadır. Marmara denizine doğru devam eden kuzey çizgisinin 250 yılda bir büyük deprem üretmesi ile, İznik ve Gemlik'e doğru devam eden güney çizgisinin 750 yılda bir büyük deprem üretmesi ilginç bir durum ortaya koymaktadır. Kuzey çizgisinin üçüncü büyük depremi, güney çizgisinin bir depremiyle aynı tarihlere denk gelerek çakışmaktadır. İznik kültürü incelendiğinde, Bitinya, Roma, Bizans kültürlerinin büyük depremler yaşayıp toprak altında kaldığı görülürken, Osmanlı kültürünün deprem yaşamadığı günlük yaşamdan belli olmaktadır. Türk-Osmanlı kültürünün bu kentte sürdürdüğü egemenlik ortalama 700 yıldır devam ettiğine göre ve hiç deprem yaşanmadığına göre, deprem dönemi içine girildiği anlaşılmaktadır. Marmara denizinde ise, dünya gündemi olarak da takip edilen bir büyük deprem beklentisi ortaya konulmuştur. Her iki fay çizgisinin aktif olması ve tarihsel olarak çakışma zamanının gelmesi, bölgede iki büyük depremin yakın zamanlı olabileceğini düşündürmektedir. (2001 yılında Abant İzzet Baysal Üniversitesinde yapılan Bolu'nun depremselliği konulu bir konferansta Prof Dr. Aykut Barka'ya dikkat çeken bir durum olarak bu konuyu sordum. Sayın Barka, konuyu ilginç yönüyle farkına varmamı kutlayıp, doktora öğrencileriyle birlikte Göynük-İznik fayının depremselliğini incelediğini belirtti.) 17 AğUSTOS 1999 İZMİT (GÖLCÜK-D.MARMARA) DEPREMİ Koordinatları : 40.750 Kuzey-29.860 Doğu Şiddet : X Büyüklük : Yüzey dalgası manyitüdü 7.8 USGS-ABD Cisim dalgası manyitüdü 6.3 USGS-ABD Süre Manyitüdü..........6.7-Kandilli Moment Manyitüdü........7.4 ISK-Kandilli;USGS-ABD Ölü sayısı : 17.480 Yaralı sayısı : 43.953 Yıkık ve hasarlı konut/işyeri :73.342 Toplam hasarlı konut :244.383 Depremden etkilenen nüfus : 16 milyon Depremden etkilenen il sayısı :10 Depremden etkilenen yüzölçümü :64.000km2 yaklaşık Deprem KAFZ nun batıda yaptığı çatal çizginin kuzey kanadında olmuştur. Gölcük-Sapanca gölü, Sapanca gölü-Akyazı, Akyazı-Gölyaka arasında üç parça halinde yüzeyde 110 km kırılmış, Gölcük sonrasında Yalova Çınarcık'a kadar parçalar halinde kırılmalar olmuştur. Parçalı kırık miktarı ise 72 km civarındadır. 12 KASIM 1999 DÜZCE DEPREMİ Koordinatları :40.76 Kuzey-31.16 Doğu Şiddet :lX Büyüklük :Yüzey dalgası manyitüdü 7.5 USGS-ABD Cisim dalgası manyitüdü 6.3 USGS-ABD Süre Manyitüdü..........6.5-Kandilli Moment Manyitüdü........7.2 ISK-Kandilli;USGS-ABD Ölü sayısı : 763 Yaralı sayısı : 4948 Yıkık ve hasarlı konut/işyeri :35.519 Toplam hasarlı konut :133.496 Depremden etkilenen nüfus : 16 milyon Depremden etkilenen il sayısı :9 Depremden etkilenen yüzölçümü :58.000km2 yaklaşık Düzce depremi, Ağustos Marmara depreminin tetiklemesi ve stres yüklemesi sonucu yaklaşık 40 km lik bir kırılma ile olmuştur. Ana şok ve artı şok düzeni içinde oluşan bir deprem dizilimi olduğu şeklinde kabul görmüştür. İletişim teknolojinin gelişmesiyle birlikte haber alma hızındaki artış, depremlerin çabuk haber alınmasını ve sonuçlarının televizyonlarda görülmesini sağlamıştır. Ülkemizde yaşanan Marmara ve Düzce depremleri ile, Erzurum, Afyon segmentlerinde oluşan depremler, insanların ilgisini çekmiş sanki bütün depremler ülkemizde oluyormuş gibi bir duygu yaratmıştır. Oysa her yıl dünyamızın değişik yerlerinde, yüz binlerce irili ufaklı depremler olmaktadır. Aşağıdaki tablolar, depremlerin sayısal değerleri, enerji büyüklükleri, şiddeti ve yıkıcılıkları konusunda bilimsel gerçekleri öğrenmemizi kolaylaştıracaktır. Yılda Kaç Deprem Olur Büyüklük Tanım Yılda ortalama Merkez yakınındaki şiddeti 0.0-2.9 çok küçük 3.165.000 Kayıt edilir,hissedilmez 3.0-3.9 küçük 49.000 Kimileri hisseder 4.0-4.9 hafif 6.200 Birçokları hisseder 5.0-5.9 orta 800 Az zarar verir 6.0-6.9 güçlü 120 Çok zarar verir 7.0-7.9 büyük 18 Yıkıcıdır 8.0-8.9 çok büyük (Ort yirmi yılda bir) Afet Yaratır Depremin Şiddeti Depremlerin yapılar ve insanlar üzerindeki etkilerine Şiddet adı verilir. Deprem şiddeti on iki seviyelidir. I seviye hissedilmez. II seviye çok az hissedilir. III seviye zayıf hissedilir. IV seviye geniş biçimde hissedilir V seviye kuvvetli hissedilir VI seviye az hasar oluşur VII seviye hasar oluşur VIII seviye ağır hasar oluşur IX seviye yıkıcı hasar oluşur X seviye çok yıkıcı hasar oluşur XI seviye çökme oluşur XII seviye tamamen çökme ve yıkılma oluşur
İlk yorum yapan siz olun!
 1250 karakter yazabilirsiniz

Tabaklar Mah. Cumhuriyet Cad. İnci İş Merkezi No: 32 / 32 Bolu   Tel:   Faks: