Ayşe KUDU [email protected]

Disiplin’in 10 Ana-Baba Yöntemi

05.12.2013 00:53:26

Efenim, gelelim disiplinin faydalarına. Bildiğimiz gibi, disiplin, çocuğun yaşına göre sorumluluk almasını sağlar. Çocuğun kendi kararlarını vermesine, doğruyu yanlıştan ayırt etmesine ve muhakeme yeteneğinin artmasına yardımcı olur. Okula başlayan çocuk ailesinden ayrılırken zorluk çekmez. Bu da çocuğun okula çabuk uyum sağlamasını kolaylaştırır. Disiplin aynı zamanda iç huzuru sağlar. Çünkü anne babanın küçük yaşta çocuğuna sergilediği tutarsız duygu, düşünce ve davranışlar çocuğun ileride iç sesi haline gelebildiği için çocuk gördüğü bu tutarsızları hayat boyu devam ettirebilir ve iç huzuru bozulabilir. O nedenle disiplin şart.

…

Peki güzel konuşuyoruz da nasıl uygulayacağız? İşte size 10 ebeveyn yöntem:

1.İletişim: Tabi ki her şeyin başı iletişim. Ağlayan çocuğumuza ağladığı süre zarfında onu anlamadığımızı, ağlaması bitince konuşabileceğimizi ifade ederek göz temasını kesiyoruz. Böylece çocuk kuralları öğreniyor, ebeveynin tam olarak ne istediğini anlıyor ve böylece çocuğun empati kurma yeteneği de artıyor.

2.Olumlu cümlelerle anlaşılır ve somut olmak: Çocuklar ergenlik dönemine kadar yetişkinler gibi soyut düşünme yeteneğine kavuşamazlar. O nedenle kısa ve anlaşılır cümleler kurmak gerekir. Ayrıca, çocuklar anne babalarıyla birlikte bir şeyler yapmaktan çok hoşlanırlar. Bu nedenle hadi masayı toplayalım, hadi markete gidelim cümleleri hem çocuğunuzun sorumluluk almasını hem de çocuğunuzda aile kavramının oluşmasını kolaylaştırabilir.

3. Yapmadığını yaptığının önüne koymak: Bunu zaman zaman hepimiz yapıyoruz. Burada cümlenin yapısı önem taşır. ‘’Yemeğini yemezsen bilgisayar oynayamazsın’’ dediğimizde, çocuğumuz bilgisayar oynamama durumuna odaklanacağı için öfkelenebilir ve hem bizimle inatlaşır hem de yemeğini yememiş olur. Onun yerine ‘’yemeğini yediğinde bilgisayarınla oynayabilirsin’’ cümlesi daha amacına ulaşan bir cümle olabilir. Ayrıca yemek zamanı söylenen olumsuz cümleler çocuğun iştahının azalmasına ve yemeğini yememesine de neden olabilir. Bu da stresli dönemlerde yemek yememe davranışına itebilir.

4.Davranışlarla iyi örnek olunmalı: Çocuğunuza ne kadar diş fırçala derseniz deyin eğer evde diş fırçalayan bir ebeveyn yoksa kurulan bu cümleler uygulamaya geçmeyebilir. O nedenle nasıl yapılacağına dair örnek olmak nasıl yapacağını bilmeyen çocuklar için iyi bir adım olacaktır.

5.Olumlu davranışları ödüllendirmek: Olumlu davranışları gözden kaçırmamak gerekir ki çocuk ‘’iyi bir davranış sergilediğimde annem babam dikkat etmiyor ama yaramazlık yaptığım da benimle ilgileniyorlar’’ diyerek olumsuz davranışlara yönelmesin. Burada önemli olan bir diğer nokta da ödüllerin türü. Ödüller, gülümseme, kucaklama, aferin sözcükleri gibi davranışları içeren Sosyal ödüller; ailece oyun oynama, gezme, geç vakitlere kadar sürse de nadiren izlenen filmler gibi etkinlik ödülleri; oyuncak, dondurma gibi para ile alınan nesneler ise maddi ödüller olmak üzere üç türdür. Bizim önerdiğimiz kendisine değer verilen ve iç doyumu sağlayan sosyal ve etkinlik ödüllerini kullanmanız. Maddi ödüller, örneğin alınan bir oyuncakla çocuğun değer gördüğünü hissetmesi; çocuğun doyuma ulaşması için dış uyarana ihtiyacı olduğunu düşünmesine sebep olabilir.

6. Kötü davranışı ödüllendirmemek: Diyelim ki markettesiniz her markete gidildiğinde bir tek şey alma hakkına sahip çocuğunuz ikinci bir şeyi aldırmak için ağladığında ağlamasını susturmak için istediği şeyi aldığınız an ağlama davranışını ödüllendirmiş olursunuz. O nedenle iletişimi keserek yaptığının olumsuz bir davranış olduğunu öğretmemiz gerekir.

7.Kötü davranışı cezalandırmak: Cezalandırmak için bağırmak, vurmak gerekmiyor. Ciddi bir tavır takınarak duygularınızı ifade etmeniz çocuğun hangi davranışının olumsuz olduğunu anlamasını sağlayabilir.

8.Davranışın doğal sonucuna katlandırmak: Efenim havalar iyice soğudu. Dolayısıyla çocuğumuz üşümesin diye ona evden çıkmadan eldivenlerini giydirmek isteriz. Ancak çocuk giymiyorsa bırakın giymesin. Dışarı çıktığında üşüdüğünü hissetsin ve sizden yanınıza aldığınız eldivenleri kendisi istesin.

9.Davranışın mantıklı sonucuna katlandırmak: Bu yöntem 3 yaşından sonra uygulanabilir. Diyelim ki çocuğunuz altına kaçırdı. Öncelikle uyanmasını sağlıyoruz ve ıslattığı yatağının çarşafını birlikte kaldırıyor ve ona çarşafı makineye atmasını söylüyoruz. Daha sonra yeni çarşafı yine birlikte seriyoruz. Böylece çocuk yaptığı davranışın sonuçlarını anlayabiliyor.

10. Mola yöntemi: Bu yöntem 2-12 yaş arasında özellikle şiddet içerikli bir davranış sergilendiğinde uygulanması uygun olan bir yöntemdir. Çocuğunuz olumsuz bir davranış sergilediğinde yaşı kaç ise o kadar süre boyunca evinizde uyaran bulunmadığı (oyuncakların olmadığı) bir yere götürüp orada neden bu davranışı sergilediğini düşünmesini istiyoruz. Önemli olan noktası, dakikayı geçirmememiz, çünkü bu sefer çocuğumuz kendini yalnız ve güvensiz hissedebilir.

Dipnot 1: Bu yazı Aile İçi Etkili İletişim semineri için hazırladığımız sunumdan derlenerek yazılmıştır.

Dipnot 2: İki hafta önce ‘’Bir Avrupa Ülkesi Olan Macaristan’ın Sağlık Sistemi’’ adlı yazımda Bolu’da doktor başına düşen hasta sayısı 600 değil, 4000 olacaktır.