ÇOCUKLUĞUMUN KASABASI NALLIHAN -vıı- İPEK BÖCEĞİ VE ÇARŞI

21.05.2013 00:28:56

Kasaba ahalisinin önemli bir kazanç kapısı da ipek böcekçiliğiydi. İlkbaharda ziraattan alınan ipek böceği yumurtaları, içinde taze dut yaprağı bulunan tepsilerde uygun nem ve ısı altında tutularak çatlatılır. Yumurtadan çıkan binlerce minik tırtıl dut yaprağıyla beslenerek olgun hale getirilene kadar bakılır, sonrada poruk denilen çalımsı bir bitkinin dalları üzerine salınarak böceğin başkalaşım geçirmek üzere kendini ipek salgılayarak koza içine saklaması beklenir.

Bu gerçekleştikten sonrada kozalar toplanır, ya güneşe serilerek ya da buhar kazanlarında bir süre tutularak ipek çekimine hazır hale getirilir. İpek çekimi Bu işi iyi bilen usta bir kadının ocak içine yaktığı ateş üzerine koyduğu bir tavanın içinde kozaları haşlaması ile başlar. Haşlanan kozaların arasına sokulan bir kıymıklı tahta parçasıyla yakalanan ipek uçlarından bir kaçı elle çekilerek sağılır böylece ipek ipliği elde edilirdi.

Benim zamanımda bu işi en iyi yapanlar, Kunduracı Tatar Celal ustanın hanımı, Anneannem Firdevs hanımla, itfaiyeci Şerefin annesi seher hanımdı. Bu iki hanımın kocaları da Birinci dünya savaşında Almanlara esir düşmüş, Müslüman oldukları içinde Osmanlı devletine verilerek Anadolu’da iskân edilmiş Kazan Tatarlarındandı ve Nallıhan’a beş arkadaş olarak yerleştirilmişlerdi.

Elde edilen ipeklerin hemen tamamı ipek iğne oyası yapımında kullanılırdı. Baştan sona elde üretilen bu ipek oyaların yapımına, ipek keleplerinin değişik renklerde boyanıp kurutulmasıyla başlanır. Boyanan ipeklerden koparılan üç metre civarına bir parçayı oya yapacak hanım ikiye katlayarak çorabının parmak ucuna taktığı bir iğneye dolayıp bükerek tek parça haline getirir. Sonra onu çıtlatarak sabitler. Bükülen ipekler daha sonra iğne ile düğümler atılarak birbirinden güzel çiçek ve bitki tasarımları halinde ipek oyası meydana getirilir.

İpekçiliğin Nallıhan’a kazandırdığı bir başka değer de dut ağaçlarıydı. Bu ağaç olmadan ipek böceği yetiştirilemez. Bu sebepten ötürüdür ki bağ ve bahçelerde tonç kenarlarında sıra, sıra dut ağaçları olduğu gibi, hemen her evin önünde veya arkasında da en az iki dut ağacı vardır.

Nallıhan çarşısı birbirini dik kesen sokaklarıyla bir ahi klasiği olan arasta düzenindeydi. Bu çarşının esnafları arasında çok ahenkli bir ilişki vardı. Çocukluğumun yaz günleri çoğunlukla bu çarşıda safa otelinin tam karşısında bulunan babamın tüfekçi dükkânında geçerdi.

İkindi namazına müteakip bir araya gelen dükkân komşuları bizim dükkânın önündeki akasya ağacının gölgesinde toplanırlar, çaylarını içerlerken babam İhsan ustanın okuduğu kitapları dinler, sonrasında da tadına doyulmaz sohbetler ederlerdi.

Ben Robenson Cruzoe’yi, Gazeteci Hikmet Feridun Es’in -Yamyamlar arasında - isimli seyahatnamesini, Miftail Kulup (Kalplerin Anahtarı), evliya menkıbeleri gibi kitapları burada dinlemiş sevmiştim. Berber Dömdömlerin Yunus usta, Yazıcı Mustafa amca, Fotoğrafçı Ali amca, Cayırtıların Mustafa amca, Aşçı Ali, Ayakkabıcı Tevfik usta. Bolu’lu Tahsin amca bu okuma toplantılarının müdavimlerindendi.

Bazı günlerde öğle sonrasından fırına gönderilen malzemelerle ikindi sonrasına hazır edilen güveç, namaza müteakip alınır, çay kenarlarındaki buz gibi suyu olan eşmelerden birinin başına gidilerek yenilir sohbet edilirdi.

Kışın hükümet bayırında kızağa binen çocuklara çarşı esnafının da iştirak ettiğine pek çok kez şahit oldum. Bakkal Talat ve Tevfik Kemik amcaların devrilen kızaklarını ve şen kahkahalarını hala görür ve duyar gibiyim. Allah hepsine de rahmet etsin. (DEVAM EDECEK)

Gam ve telaş sizlerden uzak olsun efendim.

Huzur bulun, hayırla kalın.